ฝึกงาน (Apprenticeship) กับผู้เชี่ยวชาญ (Master Practitioner) เพื่อเป็นผู้เชี่ยวชาญ (Master based Learning)

                                                                                                                                     

                                                                                                                สุริยา เผือกพันธ์:  เขียนและเรียบเรียง

               "ใช่หรือไม่ ! ในสังคมฐานความรู้ (Knowledge- based Society) ความรู้นำไปสู่การสร้างนวัตกรรมและการมีรายได้ ซึ่งปัจจุบันกล่าวกันว่า มีส่วนสำคัญต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ ความรู้ที่ทำให้เกิดรายได้ (Commercial knowledge) ต่างจากความรู้ทางวิชาการ (Academic knowledge) จริงหรือ"


คำสำคัญ: การฝึกงาน (Apprenticeship), ผู้เชี่ยวชาญ (Master Practitioner), Master based Learning, ความรู้ระดับลึก (Deeply knowledge) 

                การเตรียมคนรุ่นใหม่ ด้วยการให้การศึกษาที่เน้นการอ่านออกเขียนได้และคิดเลขเป็นไม่เพียงพอต่อการส่งเสริมพัฒนาทักษะด้านการคิดและการสร้างสรรค์ โรงเรียนมีชัยพัฒนา ให้ความสำคัญต่อการเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ดังกล่าว เพื่อนักเรียนในชนบท ด้วยการมุ่งไปสู่การพัฒนานักเรียนแต่ละคนให้เต็มศักยภาพ ผ่านหลักสูตรการเรียนที่เน้นการสร้างนักเรียนให้สามารถคิดวิเคราะห์และสร้างสรรค์โดยใช้สถานการณ์จริง (Real World Experience)

                การฝึกงานเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนการสอน โดยใช้วิชาธุรกิจเพื่อสังคมเป็นบทเรียน และเพื่อให้เกิดผลย้อนกลับสู่ชุมชน รายได้ส่วนหนึ่งจากการประกอบกิจการจึงถูกแบ่งปันเป็นทุนการศึกษาหรือทุกคืนกลับสถาบัน อันเป็นการเรียนรู้การเป็นผู้ให้

                ความจำได้หมายรู้จากการฝึกงานเป็นประโยชน์ต่อผู้เรียน เป็นปรากฏการณ์ที่รับรู้ได้ โดยมีองค์ประกอบที่สำคัญคือ เป็นการพัฒนาการเรียนรู้จากการได้ดูได้เห็น การทำความเข้าใจในขั้นตอนต่าง ๆ ที่ชัดเจน การปฏิบัติด้วยวิธีการเฉพาะ ซึ่งเป็นบทบาทของครูและผู้เรียนหรือไม่ก็เป็นการฝึกทำซ้ำ ๆ แบบเดิมหรือฝึกกระบวนการคิด

                แต่สิ่งที่สำคัญที่สุดของการจำตามความหมายนี้คือ คนเราไม่สามารถเรียนรู้จากสิ่งไกลตัว แต่เรียนรู้ท่ามกลางการลงมือปฏิบัติ ที่เป็นพลวัต ไม่ตายตัวและมีลักษณะทำซ้ำ ๆ ในสถานการณ์จริง

                            "คุณประสาน สนทนา ผู้เชี่ยวชาญไฮโดรโพนิคส์กับนักเรียนฝึกงาน"

                แพรตและจอห์นสัน (Pratt and Johnson, 1978) และฌอน (Schon, 1983) ได้ให้คำนิยามคุณลักษณะของผู้เชี่ยวชาญ (Master practitioner) ที่เป็นตัวแบบ (Model) ของการเรียนรู้ว่า เป็นบุคคลผู้มีความรู้ที่ใช้ทักษะพิเศษในการปฏิบัติงาน ซึ่งหมายถึง

1.             เป็นผู้มีความรู้ ความเชี่ยวชาญและสามารถประยุกต์ใช้ความรู้กับการปฏิบัติงานที่ยาก

2.             เป็นผู้มีการจัดรูปที่ดี มีแบบแผนการทำงานและส่งเสริมการใช้ความรู้ใหม่ ๆ

3.             เป็นคลังของความรู้ที่ดี ให้ความรู้ใหม่ ๆ สร้างแผนและบูรณาการการประยุกต์ใช้ความรู้และ

ทักษะในบริบทต่าง ๆ

4.             เป็นผู้สร้างแรงจูงใจให้เกิดการเรียนรู้ เป็นตัวชี้วัดหนึ่งของชุมชนแห่งการปฏิบัติ ที่จูงใจให้

ผู้เรียนรู้ว่า การมุ่งไปสู่ความสำเร็จมิได้เกิดขึ้นง่าย ๆ แต่ต้องอาศัยความรู้จากที่ต่าง ๆ

5.             เป็นผู้สอนเทคนิคต่าง ๆ โดย

5.1      เกิดขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติและคาดคะเนผลได้

5.2      เกิดขึ้นโดยไม่ได้เตรียมการมาก่อน

5.3      ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นยากแก่การอธิบาย

ในชุมชนมีผู้เชี่ยวชาญ (Master practitioner) ในสาขาอาชีพต่าง ๆ คนเหล่านี้ สร้างความเข้มแข็งให้

ชุมชนทั้งทางด้านเศรษฐกิจ การเมืองและสังคม แต่ก็ยังแปลกอยู่ที่โดยทั่วไป ระบบการศึกษาในประเทศไทยมักไม่ค่อยให้ความสำคัญในการนำเอาความเชี่ยวชาญเหล่านั้นมาใช้เพื่อการเรียนรู้

                                      "ครูศิริพร จันทสอนกับนักเรียนฝึกงานวิชาชีพเลี้ยงไก่ไข่"

                โรงเรียนมีชัยพัฒนา ได้สร้างสถานประกอบการด้านการเกษตรขึ้นภายในโรงเรียนเพื่อเป็นแหล่งผลิตอาหารแก่นักเรียน ครูและบุคลากรในโรงเรียน ในการนี้ได้ใช้ภูมิปัญญาด้านการเกษตรจากผู้เชี่ยวชาญในชุมชนมาเป็นผู้ถ่ายทอดความรู้และทักษะแก่นักเรียน โดยใช้สถานประกอบการดังกล่าวเป็นสถานที่ฝึกงาน (Apprenticeship)

                สถานประกอบการประกอบด้วยวิชาชีพต่าง ๆ เช่น การปลูกมะนาวนอกฤดู (คุณสมพร โพธิ์ไข่ คุณวิฑูรย์ มานะดี) การเลี้ยงไก่ไข่ (คุณพฤหัส ตันศร) การผลิตเห็ด (คุณวัชรินทร์ จันทพันธ์) การปลูกผักหน่อไม้ฝรั่งและข้าวในวงบ่อ (คุณชัชวาล บัวลา คุณสมบัติ เสริมไธสง) การปลูกผักในกระถางและเกษตร รถเข็ญ (คุณสมจิตร์ ลาคำ) การเพาะกล้า/ไม้ดอกไม้ประดับ (คุณใช้ ชนะเกียรติ) การทำปุ๋ยหมักและน้ำหมักเพื่อการเกษตร (คุณวิศิษย์ สวงรัมย์) เกษตรแซนโดรโพนิคส์ (คุณสมภพ พุทธรักษา) เกษตรไฮโดรโพนิคส์ (คุณประสาน สนทนา) และการเลี้ยงไก่พื้นเมือง (คุณเสรี หาญชนะ)

                นอกจากนักเรียนจะได้เรียนรู้การประกอบวิชาชีพเหล่านี้จากผู้เชี่ยวชาญแต่ละด้าน เพื่อเป็นธุรกิจแล้ว ครูโรงเรียนมีชัยพัฒนาทุกคนยังได้เสริมความรู้ทางด้านวิชาชีพต่าง ๆ ดังกล่าว เพื่อเป็นที่ปรึกษาแก่นักเรียนในระยะยาวอีกด้วย

          "คุณเสรี หาญชนะผู้เชี่ยวชาญและครูสุรเดช พะวรกับนักเรียนฝึกงานการเลี้ยงไก่พื้นเมือง"

แพรตและจอห์นสัน (Pratt and Johnson, 1978) ได้แบ่งการฝึกงานออกเป็น 2 รูปแบบคือ การฝึกซ้ำตามแบบเดิมและการฝึกกระบวนการคิด การฝึกซ้ำตามแบบเดิม เป็นประสบการณ์บนพื้นฐานการพัฒนาทักษะด้วยมือและส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย โดยผ่านกระบวนการเรียนรู้และการพัฒนาไปสู่ความเชี่ยวชาญนั้นแบบค่อยเป็นค่อยไปด้วย

การเรียนรู้และประสบการณ์เหล่านี้เป็นการสร้างแรงบันดาลใจในการแสวงหาแบบไม่มีขีดจำกัด ของผู้เรียน เพราะเป็นการเรียนรู้จากผู้ประสบความสำเร็จ (Models) ได้เห็นตัวอย่างจริง ๆ อันจะนำไปสู่ความรู้ระดับลึก (Deeply Knowledge) เพื่อความเป็นผู้เชี่ยวชาญในที่สุด